Concreet zijn artikel 2 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens – ‘het recht op leven’ – en artikel 8 – ‘het recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven – vol- gens de rechter geschonden door zowel de federale als de drie gewestregeringen. Niet min, en een fikse, zelfs historische over- winning van vzw Klimaatzaak, die samen met 58.000 mede-eisers de overheid voor de rechter daagde. Maar toch is actrice en nieuwsanker Francesca Vanthielen, als een van de acht bestuursleden van de vzw, niet onverdeeld gelukkig.

Francesca Vanthielen: “We hebben gewonnen, maar er is een kanttekening. Aan de verschillende eisen die we hebben gesteld is aan de belangrijkste niet voldaan: de reductiedoelstellingen voor CO2-uitstoot waaraan de overheden zich te houden hebben. Heel concreet: welk doel moet je halen in 2025 en in 2030, om in 2050 klimaatneutraal te zijn? Want als je het traject niet volgt, dan haal je het niet.”

“De vier overheden zijn nu veroordeeld wegens het niet naleven van de zorgplicht, die elke overheid heeft. Maar het is een kind dat je op de vingers tikt omdat het minder mag snoepen, terwijl de snoepkast wel vol blijft en je de deur open laat. Er is geen stok achter de deur om een ambitieuzer klimaatbeleid te eisen. Pas op, wij zijn heel trots met wat we hebben binnengehaald, hoor! Normaal gezien moet je voor zo’n rechtszaak een individuele schade kunnen bewijzen. Zoals in Duitsland gelukt is, met een boerin die heeft aangetoond dat zij door de klimaatverandering haar job niet meer kon uitoefenen. Hetzelfde in Peru, met een Peruviaanse landbouwer. Wij hebben dat niet gedaan, omdat je heel moeilijk één op één kan aantonen dat zo’n individuele schade aan de klimaatverandering ligt. Dat het toch tot een veroordeling gekomen is, is dus uniek in de wereld. En daar zijn wij en onze advocaten bijzonder trots op. Wat ook uniek is, is dat de veroordeling er kwam op basis van het mensenrechtenverdrag.”

Francesca: “Strijdvaardigheid. Frustratie zou ik het niet noemen. Wel ontgoocheling. In eerste instantie waren we heel blij, maar dan zinkt het toch in. Het is een veroordeling die nergens toe verplicht. Dat is ontnuchterend. In Duitsland hebben ze als reactie op de veroordeling hun doelstelling opgetrokken tot 65% minder CO2- uitstoot. Daar kunnen wij alleen maar van dromen. Na de rechtszaak in Nederland, de eerste ter wereld, kwam er daar een klimaatwet, die de beloftes heeft verankerd.

Zo’n klimaatwet is toch ons doel, omdat het beleid daardoor niet meer afhankelijk is van wie er op dat moment minister wordt. We zitten vandaag in België wel met een overheid met drie groene ministers bevoegd voor klimaat, en Zuhal Demir (N-VA) laat zich op Vlaams niveau ook gelden – al is zij meer bezig met natuurbehoud dan met klimaat. Maar als er morgen een andere regering aan de macht komt, kan het beleid weer helemaal anders. Er is ook bijzonder weinig reactie gekomen van de betrokken ministers, wat wij ook wel heel bizar vonden. De groene ministers hebben wel positief gereageerd, maar voor de rest hoorden we weinig. Terwijl het wel een hele regering is die veroordeeld wordt.”

“Het moet nog blijken wat het beleid de komende jaren wordt. Maar als je kijkt naar de afgelopen jaren, dan zitten we met een flatliner. Dat wil niet zeggen dat er niets gebeurd is, er zijn wel degelijk klimaatmaatregelen getroffen, maar de uitstoot is ook gestegen. En die twee hebben elkaar opgeheven. Je moet dus versnellen.”

“Dat beseffen de overheden ook hoor. Maar politiek is compromissen maken. Zelfs de Europese Green Deal, waar ik wel blij om ben, blijft een politiek compromis. Omwille van landen als Polen, die nog steeds erg afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Bij ons heb je de partijen die zeggen dat er nog wel technologische oplossingen zullen komen, dat je toch niet te veel dure maatregelen moet invoeren. Dat windenergie installeren op zee zo duur is. Dat is ook zo, hoor, dat is kostelijke energie. Nog steeds goedkoper dan kernenergie, waar ook sommige partijen nog voor pleiten. Maar energie wordt duurder. Het is dan ook iets kostbaars. We moeten gewoon onze verantwoordelijkheid opnemen, als land met een grote uitstoot per capita. En dat zijn we. Het argument dat we toch maar een klein land zijn gaat echt niet op.”